Paul Kruger-standbeeld: Erfenisdag-onthulling gevolg deur vandalisme en kampus-toegangskwessie
- Yolandi Botes
- Sep 29
- 3 min read
Agtergrond: Wie was Paul Kruger?
Paul Kruger (1825–1904) was die president van die voormalige Suid-Afrikaanse Republiek (Transvaal) van 1883 tot 1900. Hy is gebore in die Kaapkolonie, het by die Voortrekkers aangesluit, en het ‘n prominente militêre en politieke leier geword.
Gedurende sy presidentskap het hy gepoog om die onafhanklikheid van die Boererepubliek te beskerm, veral teen Britse invloed ná die ontdekking van goud in die Transvaal.
Na die uitbreek van die Tweede Anglo-Boereoorlog het hy uiteindelik in ballingskap in Europa gegaan. Vandag bly sy nalatenskap uiteenlopend geïnterpreteer, vir sommige is hy ’n simbool van Afrikaner nasionale identiteit, terwyl ander hom assosieer met ’n historiese era van uitsluiting.
Erfenisdag-onthulling by die Voortrekkermonument
Op 24 September 2025, is 'n nuwe, reuse-standbeeld van Paul Kruger amptelik onthul deur die organisasie AfriForum by die Voortrekkermonument in Pretoria. Die beeld is 'n replica van die oorspronklike Kruger-standbeeld op Kerkplein in Pretoria. Die geleentheid is bygewoon deur verskeie kultuurgroepe, insluitend lede van die FAK (Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge) en die Solidariteit Beweging.
Die beeld is bedoel om op 10 Oktober 2025, Kruger se 200ste geboortedag, permanent in Orania geïnstalleer te word. Dit sal vooraf ’n 16-dag toer onderneem deur verskeie gemeenskappe. Die doel is om die beeld te beveilig teen moontlike vandalisme en terselfdertyd erfenisbewustheid te bevorder onder diegene wat die historiese rol van Kruger erken.
Vandalisme op Kerkplein
In die vroeë oggendure van 26 September 2025, is gedeeltes van die oorspronklike Paul Kruger-standbeeld op Kerkplein in Pretoria beskadig. ’n Skoonmaker het ontdek dat dele van twee van die vier soldaatbeelde wat die Kruger-figuur omring, beskadig is. insluitend dele van ’n geweer en ’n voet. Daar was ook skade aan die veiligheidsheinings om die monument.
Die voorval het plaasgevind slegs een dag ná die onthulling van die nuwe beeld by die Voortrekkermonument. Die stadsraad van Tshwane is deur verskeie organisasies versoek om sekuriteitsmaatreëls by die monument te verskerp.
Toegang tot NWU Potchefstroom geweier
Op dieselfde dag as die Kerkplein-voorval het 'n toergroep met die replica Kruger-standbeeld toegang tot die Noordwes-Universiteit se Potchefstroomkampus geweier gekry. Die groep het beplan om 'n erfenisprogram op die kampus aan te bied, wat insluit ‘n opvoedkundige geleentheid buite die Regsfakulteit. Die universiteit het egter aangedui dat die groep nie die vereiste prosedures of formele aansoekprosesse nagekom het nie.
Volgens NWU was die betrokkenes vooraf in kennis gestel dat toegang nie sonder amptelike goedkeuring moontlik sou wees nie. Die universiteit het bevestig dat hul besluit gebaseer was op veiligheids-, logistieke en administratiewe vereistes, en nie op die inhoud van die beplande aktiwiteit nie.
Die NWU het ook verwys na hul beleid van inklusiwiteit en het genoem dat verskeie ander groepe, insluitend AfriForum Jeug en die EFF Jeugkommando, onlangs toestemming ontvang het om aktiwiteite op kampus te hou, mits prosedures nagekom word.
Reaksies en publieke debat
Die twee voorvalle, vandalisme in Pretoria en toegangontkenning in Potchefstroom, het bygedra tot voortgesette debat rondom openbare monumente, historiese erkenning en kulturele herdenking in Suid-Afrika.
Verskeie politieke en burgerlike organisasies het teenstrydige standpunte ingeneem. Sekere groepe bevraagteken die prominente openbare uitstalling van figure soos Paul Kruger, terwyl ander meen dit vorm 'n deel van die geskiedenis van spesifieke gemeenskappe wat nie uitgewis behoort te word nie.
Hierdie gebeure sluit aan by soortgelyke debatte in die afgelope dekade, insluitend die verwydering van die Cecil Rhodes-standbeeld by die Universiteit van Kaapstad in 2015 en herhaaldelike vandalisme-insidente op historiese terreine.
Die Kruger-standbeeld se nuwe weergawe is tans op pad na Orania, waar dit op 10 Oktober 2025 onthul sal word as deel van 'n gedenkprogram vir sy 200ste geboortedag. Terselfdertyd bly die gebeure in Pretoria en Potchefstroom 'n herinnering aan die voortdurende spanning tussen historiese bewaring en hedendaagse kulturele beleid.
Die hantering van openbare monumente, veral dié wat verskillende betekenisse vir verskillende gemeenskappe dra, bly ’n kernvraagstuk in die vorming van ’n gedeelde nasionale erfenis.
Comments